| 'n Onderhoud met Clinton V. Du Plessis |
deur Melt Myburgh
Van Port Elizabeth strek die R32 al teen die soom van
die
Winterberg se voetheuwels langs Cradock se kant toe. Die motoris
kyk uit oor die vrugbare groen vallei waardeur die Visrivier
langsaam tussen landerye, plaasopstalle en werkershuisies
|
Melt Myburgh het in Desember 2000
Afrikaans-vraestelle vir die Oos-Kaapse Onderwysdepartement gaan
merk in Cradock. Melt Myburgh is een van die 16 digters wie se gedigte opgeneem is in Nuwe stemme 2 wat onlangs verskyn het (2001). |
Ek registreer saam met honderde merkers vir 'n weeklange
worsteling met derduisende matriekvraestelle by die Elize
Coetzee-saal van Hoërskool Cradock. By die skool se
ingangsportaal hang foto's van oudleerlinge wat
deur die jare uitgeblink het, keurig geraam teen die muur. En
wragtig, die modder wat die Visrivier in die vallei agterlaat
wanneer sy elke dan en wan oor haar banke stroom, blyk
literêre teelaarde van gehalte te
wees. Saam met die portrette van Clarence Keyter en Meyer Khan
sit Etienne van Heerden en Guy Butler bo onderskrifte wat lees
"Akademikus/Skrywer" en "Academic/Author".
In Huis Virtue, die laerskool-koshuis, beland ek tussen 'n spul
Afrikaans Eerste Taal-merkers, elk met 'n chip op die skouer.
Hulle staan onverbloem meewarig teenoor Tweede Taal-merkers soos
ek. My kamermaat, 'n onderwyser van Humansdorp, lyk by voorbaat
uitgeput en
waarsku my terloops dat hy om nege-uur saans die lig afskakel. Ek
stel vas dat hy nog nooit van Clinton V. du Plessis, tans Cradock
se seun van die Lettere, gehoor het nie. Ek kry myself nie sover
om hom, soos sy mede-Eerste Talers en ons bure, "kammie" of
"rooms" te noem nie.
Nietemin, toe my kamermaat presies om nege-uur die aand inkruip,
sy sandale uitgeskop en sy bril op die bedkassie, sit ek af na
die plaaslike Sports Bar op soek na Clinton V. du Plessis,
skrywer van
gedigte en verhale oor seks, drugs en rave. Ek reken die kanse
behoort goed te wees om hom in die middedorp se enigste seedy bar
raak te loop.Die geluk is egter nie aan my kant nie. Gedagtig aan Cradock se
reputasie as brandpunt van ons eie intifada in die sewentigs en
tagtigs, is ek redelik lugtig toe ek die Sports Bar instap. Hoe
onvanpas my vooropgestelde idees werklik is, besef ek terdeë
toe ek sien hoe geïntegreerd die plaaslike drankvlieë
gedagtes uitruil om die
baksteentoonbank. Twee ANC-raadslede en die Midas-man is in diepe
gesprek oor vergrype rondom die HOP-projek. Vir enigiemand wat
Cradock van Port Elizabeth se kant af binnery, is dié dorp
een van die min plekke in die Oos-Kaap waar dit lyk of dié
behuisingsprojek met mening
afgeskop het.Later raak ek aan die gesels met 'n boer in wie se gelooide gesig
die Karoo-son inderdaad gaan sit het. Soos die bier begin trek,
fluister hy vertroulik dat hy 'n vrymesselaar is. Die
vrymesselaars staan sterk op
die dorp en hulle sorg onder meer dat daar voorsiening gemaak
word vir kinders wat nie hul skoolgeld by die hoërskool kan
bybring nie. Natuurlik spesifiseer hy nie watter hoërskool
ter sprake is nie.
Aanvanklik weet hy nie wie Clinton V. du Plessis is nie, maar
later val dit hom by - dis mos die ou wat rekenmeester op die
dorp is. "Ja, ek het
baie respek vir hom; hy is verskriklik intelligent".Oplaas beraadslaag ek die kroegman se telefoonboek om Clinton in
die hande te kry. Ek pons die nommer in Eugenestraat in
Michausdal in my selfoon in en skakel. "Dis hy wat praat", beaam
Clinton my navraag. Ja,
hy onthou my goed; ons het vroeër die jaar saam voorgelees
by Kook! op die Grahamstadse Nasionale Kunstefees. Ons maak 'n
afspraak vir die volgende aand by 'n eetplek wat sy goedkeuring
wegdra. Baie later loop ek terug na Huis Virtue en vind my
kamermaat nog wawyd wakker. Sy matras
is hol en die Tweede Taal-merkers op die onderste vloer praat so
hard dat hy nog nie 'n oog kon toemaak nie, en dit is al een-uur
die oggend.Presies om ses-uur die volgende aand, soos afgespreek, lui my
selfoon. Clinton beduie my by die merksentrum uit na sy bakkie.
Toe ek hom sien, verdwyn die laaste reste van Freddy
Mercury-visoene wat my die hele dag
al ry. Visioene van hedonistiese partytjies waar dwergies met
kokaïne soos soutmynhope op silwerskinkborde die gaste
bedien. Ek het in dieselfde slaggat getrap waaroor Etienne van
Heerden sy lot voorheen bekla het. As hy oor seks skryf, seg
Etienne, wil almal by hom weet hoe
die girl was, maar as hy 'n moord beskryf, oorweeg sy lesers dit
nie eens dat hy bloed aan sy hande mag hê nie.Toe ons met 'n mineraalwater en Coke in die ongelisensieerde
restaurant by die motorhawe tot ruste kom, ruim Clinton alle
twyfel finaal uit die
weg. Self drink of rook hy nie. Dit sal ongeskik wees om te vra
of hy steek, besluit ek. Die stocky evangelis van die nihilisme,
soos die Belg Luc Renders hom in in artikel op die Net beskryf,
herinner my sterk aan my ouer broer. "Nee wat," sê Clinton,
"ek het ook nie trouplanne nie;
daarmee het ek al vrede gemaak."En dit is mos die aard van fiksie, herinner hy my. 'n Skrywer
moet oor enigiets kan skryf. "Ek was nog nooit by 'n rave nie en
ek het nog nooit dwelms gebruik nie, maar dit beteken nie ek kan
nie daaroor skryf nie."
Seks, dwelms en die rave-kultuur interesseer hom slegs sover dit
die wêreld van karakters op papier aangaan. Clinton is tans
besig om 'n kortverhaalbundel saam met Peter Snyders saam te stel
getiteld brunch
met twee, djollie hotnots incorporated. Hulle beplan 'n
stalletjie voor die boeketent by die KKNK waar hulle hul
werk van die hand gaan sit.Van boeke op eie stoom uitgee, hoofsaaklik deur sy
gatsak-publikasies, kan jy Clinton niks vertel nie. "Ek het R10
000 verloor met my literêre tydskrif, Akuut." Sy
eerste gedig het destyds in Patrys
verskyn toe hy sewentien was. In Kookhuis, waar Clinton groot
geword het, is sy belangstelling vir skryf geprikkel deur 'n
radiovoorlesing
van P.H. Nortjé se Die groen ghoen. Sy eerste
digbundel,
geloofsbelydenis van 'n kluisenaar, is in 1984 deur
Perskor uitgegee - "Hulle het op 'n stadium vreeslik baie
digbundels gepubliseer," som hy
'n skynbaar verbygegane era op. Behalwe vir opnames in
bloemlesings en versamelbundels soos Poskaarte, Gerrit
Komrij se Die Afrikaanse poësie
in 'n duisend en enkele gedigte, en baie onlangs Nuwe
verset, was Clinton tot dusver aangewese op homself vir
publikasie. En dit is nie omdat sy werk nie goed genoeg is nie,
laat hy my gou verstaan. Hy skuif
'n dokument met 'n curriculum vitae, artikels en keurdersverslae
oor die tafel. Etienne Bloemhof, fiksie-redakteur van Human &
Rousseau, wys daarop dat sy kort-kort verhaal manuskrip,
steak, eggs, strips & coke, eenvoudig te kort is vir
publikasie. Kwêla voer dieselfde rede aan.Ten spyte van die huiwerigheid onder hoofstroom-uitgewers om
Clinton se werk te publiseer, het die skrywer self 'n
indrukwekkende publikasielys
tot stand gebring: vier solo-digbundels en een kortverhaalbundel.
Sy werk is in nie minder nie as 24 tydskrifte en webtydskrifte
opgeneem.
Van sy poësie is in Spaans en Nederlands vertaal. Die
Hollanders blyk veral beïndruk met sy werk te wees. In 1999
is hy genooi om in Nijmegen by hul twee tot twaalf
poësie-fees op te tree. Hier het hy
Wilma Stockenström ontmoet, vir wie hy baie respek het. 'n
Hoogtepunt was sy optrede by Poetry Africa in Durban in 1999. Die
blootstelling en
kruisbestuiwing met mede-Afrika skrywers wat daar plaasgevind
het, is iets wat Clinton nie gou sal vergeet nie. Hy onthou hoe
sy mede-poëte optrede by 'n Afrikaanse Durbanse skool
geboikot het toe die skoolhoof hom toegang geweier het oor die
seks en dwelm-temas in sy werk. By die
MTN/Insig Afrikaanse Woordfees op Stellenbosch in Maart 2000 het
wenkbroue ook gelig oor die inhoud van sy skryfkuns.Clinton voel hoegenaamd nie dat hy deur hoofstroom-uitgewers
geïgnoreer word nie. Hy het immers lidmaatskap ontvang van
die Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns. Hy is
filosofies oor die gebrekkige leeskultuur onder
Afrikaanssprekendes: "As 'n mens moet kies
tussen 'n loaf brood en 'n koerant, moet mens maar 'n brood
koop."Oor die proses van skryf beroep Clinton hom op Charles Bukowski,
vir wie hy duidelik 'n groot bewondering het. Bukowski se
"termites of the page"
som sy siening van die verskynsel skrywer/digter op:
the problem that I've found withHy skryf dus wanneer hy tyd het. As agt-tot-vyf werker is tyd 'n luukse, en hy sal nie aan pen en papier raak voor 'n storie hom nie eers in die geheel in sy kop afgespeel het nie. En daardie teorie dat jy elke dag van jou lewe moet skryf, is nonsens, sê Clinton.
most poets that I have known is that
they've never had an 8 hour job
and there is nothing
that will put a person
more in touch
with the realities
than
an 8 hour job
Ons val elkeen weg aan 'n onchristelike groot steak. Tussendeur
probeer ek uitvis oor dié skaam Cradocker se ervaring van
sy omgewing. Die Karoo-landskap speel nie 'n rol in sy werk nie,
want hy het "geen behoefte" om daaroor te skryf nie. Die V staan
vir Vivian - "op 'n stadium was dit mos vreeslik mode vir mense
om hul kinders Engelse name
te gee." Clinton woon in 'n huis waar sy ouers al die jare gewoon
het. Sy pa is 'n paar jaar gelede oorlede. Hy het geen behoefte
daaraan om uit Michausdal, die "Kleurling-woongebied", te trek
nie. "Vir wat moet ek 'n huis in die middel van die dorp loop
koop net omdat ek nou mag? Ek
is gelukkig tussen my mense." Hy het 'n broertjie dood aan mense
wat die opsigtelike verskille tussen kultuurgroepe wil ontken
bloot om polities
korrek te wees.Cradock is stil, maar 'n aangename dorp om in te woon. In die
nuwe bedeling probeer almal baie hard om met mekaar oor die weg
te kom. Die naaste wat hy aan 'n rassistiese voorval gekom het, was jare gelede, kort na sy eerste boek verskyn het, toe 'n
ywerige bankklerk aangebied het om 'n vorm namens hom in te vul.
Vandag is die grootste vyand waarvoor almal gesamentlik te staan
kom, die korrupsie in die Oos-Kaapse regering, reken hy.Clinton erken hy is te veel van 'n sinikus om homself as
topverkoper-skrywer binne die Afrikaanse hoofstroom te sien
staan. Daarvoor kom hy al 'n té lang pad. Ek vermoed tog
'n sweempie van frustrasie met die literêre set-up in
Afrikaans, al probeer hy dit
wegsteek. Hy het na alles opname in André P. Brink se
Groot Verseboek 2000 geweier. In 'n artikel oor Poetry
Africa in Durban beskryf die Mail & Guardian van 21 tot 27
Mei 1999 Clinton as "the real find of the festival." Met 'n
besadigde, selfs vriendelike voordrag het Clinton
feesgangers onverhoeds oorrompel met die brute krag van werk wat
gestroop is van literêre pretensie en valse optimisme. In
aansluiting by Bukowski verken hy die "impersonal side of sex" en
die "savagery inflicted by individuals upon each other in the
name of politics." Nadat ons die kelnerin se aanbod om nagereg
ten spyte van knopmae aanvaar, herinner Clinton hom geamuseerd
aan die keer toe Helize van Vuuren grappenderwys gehoop het hy
staan nie binne die huwelik nie, anders
sou hy diep in die moeilikheid gewees het by sy wederhelf oor die
inhoud van sy skryfwerk.In 'n brief aan Die Burger meet hy kragte met Joan
Hambidge oor die Groot Verseboek en verklaar homself ten gunste
van die Komrij-bloemlesing: "Die Groot Verseboek as
'literêre Bybel' dra ook swaar aan die bagasie van die
verlede en ek sal geen trane stort as
Komrij se bloemlesing bydra tot die afsterwe van hierdie bastion
van Afrikaanse literêre uitnemendheid nie."Clinton het reeds die genre-oorgang van poësie na die
kortverhaal suksesvol gedoen. 'n Volgende logiese stap sal
uiteraard wees tot 'n roman, en hiervoor werk sy kop reeds in
hoogste rat.Dis nog nie eens nege-uur nie en my kamermaat lyk asof 'n
senu-ineenstorting onafwendbaar is. Op die onderste vloer pols
die musiek van ons mede-merkers. Die mure vibreer behoorlik van
die gejil.In die badkamer oorkant ons kamer gaan sit ek op die vloer met my
rug teen die deur. Versigtig rol ek 'n netjiese joint. Terwyl ek
die pitjies in die toiletbak afspoel, bespiegel ek oor die
moontlikheid dat Guy Butler of Etienne van Heerden dalk met die
onskuld van 'n laerskool-seun
hul aan hul eerste skaamhaartjies agter hierdie deur kon
verwonder het.Ek laat my "kammie" in rus en vrede agter en wend my skrede na
die Sports Bar. By die tennisbane langs die koshuis kom 'n
rustigheid oor my sintuie toe ek die styfgerolde joint aansteek
en 'n diep trek vat. Teen
die tyd dat ek die middedorp betree, skiet ek die stompie in 'n
droë afvoersloot. Die geluid van 'n man wat sy vrou agter 'n
dof-verligte venster aanrand, tref my met 'n slag saam met haar
dronk verwyt:"Zeelie, why the fuck you hit me?"
| |
| |
|
  | ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||
